Nie kończąca się historia – Michael Ende

Dawno, dawno temu, była sobie dziewczynka zaczarowana przez film, w  którym dzielny czarnowłosy chłopak za pomocą białego smoka ratowali Dziecięcą Cesarzową. Film był małej dziewczynce o tyle bliski, że trochę utożsamiała się z Bastianem, który podczytywał książkę, zamiast siedzieć w na lekcjach. Jakież było zdziwienie dziewczynki, kiedy przeszła do działu biblioteki dziecięcej, gdzie były książki dla starszych dzieci i na półce zobaczyła olbrzymią, oprawioną w twardą oprawę książkę o tym samym tytule, co magiczny film. Poczuła się tak, jak bohater, który nagle odkrył historię Fantazjany.

Książka miała niepokojące, mroczne obrazki i przepięknie ilustrowane pierwsze litery rozdziałów, każdy kolejny zaczynał się następną literą alfabetu. Tekst był w dwóch kolorach – turkusowym, kolorze, tak, jak książka, o której opowiadała. Każda sekunda spędzona z nią na podłodze biblioteki była skarbem – nie mogłam jej wypożyczyć, więc czytałam na miejscu, aż któregoś dnia pani z biblioteki się zlitowała i mi ją dała do domu. Znacie to uczucie, kiedy się ziszcza Wasz sen?

Z pewnością ziścił się on bohaterowi książki, Bastianowi. Gruby, niezdarny chłopak, który utracił kontakt z ojcem po śmierci matki, zamknięty w sobie, ucieka w świat fantazji. Któregoś dnia w antykwariacie natyka się na książkę, niezwykły wolumin z wzorem dwóch węży połykających sobie nawzajem ogony. Czuje tak wielką pokusę, by zapoznać się z jej treścią, że kradnie ją z księgarni. Zachwycony fabułą, spędza dzień na strychu szkoły, pochłaniając kolejne wersy. Po pewnym czasie zauważa, że bohaterowie książki zaczynają się zwracać bezpośrednio do niego. Świat fantazji staje się coraz bardziej prawdziwy i wciąga go w niezwykłą przygodę.

Historia jest fascynująca i po paru kartkach wizja filmowa, bajeczna i piękna, przybladła.  Mrok splata się z pięknem, życie i śmierć tańczą w odwiecznym walcu. Atreju musi powstrzymać Nicość, która pochłania coraz większe połacie Fantazjany, a Bastian, czytając jego przygody, utożsamia się z nim. W miarę, jak wsiąkamy w opowieść coraz więcej tekstu ma kolor turkusowy, a czarnych linijek dziejących się w rzeczywistosci jest coraz mniej, mniej, aż… znikają zupełnie.

Film o tym samym tytule kończy się w momencie, gdzie przygoda dopiero się rozpoczyna – Bastian odkrywa olbrzymią, nieskończoną moc fantazji, która pozwala mu żyć tak, jak zawsze chciał. Film żegna nas radosnym tryumfem chłopca, który pokonuje szkolnych łobuzów lecąc na wyśnionym smoku. Ładne, bajeczne i całkowicie tandetne zakończenie – oczywiście w porównaniu z tym, co czeka ns w książce.

Bastian żyje w Fantazjanie i nic nie jest dla niego niemożliwe. Jednak cena jest straszna, przynajmniej dla postronnego obserwatora: za każdym razem, kiedy uwierzy tak mocno w swoją fantazję, że staje się ona prawdziwa, traci kawałek swoich wspomnień. Po co pamiętać, że się było małym i grubym, skoro w świecie fantazji można być szczupłym i silnym?

Czytałam jak w amoku – to była pierwsza książka, która mnie tak wciągnęła, że nie chciałam jeść, nie mogłam zasnąć, nie potrafiłam myśleć o niczym innym. Żyłam życiem Bastiana i kiedy wreszcie znalazłam się wraz z nim w mieście wypalonych, szalonych, byłych cesarzy, czyli ludzi, którzy zapomnieli się w fantazjach – przeraziłam się tak samo, jak Bastian. Nie chciałam skoczyć, jak on, być przyczyną krzywdy moich przyjaciół w imię mojego egoizmu.

Podjęłam się trudu powrotu do rzeczywistości, trzymałam kciuki za Bastiana. Zrozumiałam, czemu magiczny medalion, Auryn, tworzą dwa węże – biały i czarny, rzeczywistość i fantazja. Pożerają sobie nawzajem ogony, by utrzymać się w równowadze, a jeden nie może istnieć bez drugiego. To była ważna, szokująca lekcja.

Wróciłam do książki po niemal dwóch dekadach, jak przez mgłę pamiętając wrażenie tajemnicy i mocy. Nie powinno się wracać do książek z dzieciństwa, żeby nie straciły magii w konfrontacji ze wspomnieniami – pomyślałam, stawiając ją na półce. Książka jednak nie chciała pozostać na półce w księgarni, w której onegdaj pracowałam – spadła parę razy, aż wreszcie zniecierpliwiona zaczęłam czytać.

Uderzyła mnie tak samo, jak wtedy, a nawet mocniej. Byłam starsza, teoretycznie mądrzejsza, rozsądniejsza. A mimo to wsiąknęłam ponownie w świecie Fantazjany, jak dzieciak. Niesamowite opisy, wspaniałe, błyskotliwe pomysły ponownie mnie urzekły, porwały i zachwyciły. To mądra, piękna i dobra książka. Jest coś niesamowitego w fantastyce niemieckiej – podobny styl pełen świeżości można znaleźć w Mieście Śniących Książek.

Najlepsze jest to, że Nie kończąca się historia (lub Niekończąca, zdania co do pisowni są podzielone – nie pytajcie, dlaczego) się nie starzeje i naprawdę nigdy się nie kończy.

Michael Ende, Nie kończąca się historia
wyd. Siedmioróg 2000 (okładka na zdjęciu); Znak 2010